İzmir’in ve Türkiye’nin Rüzgarı İYTE’den Esiyor

Rüzgar enerjileri 2006 senesinden bu yana Türkiye’nin yenilenebilir enerjiler sektörüne yön veriyor; Türkiye’de en büyük yenilenebilir enerji yatırımı olmakla birlikte 15 senelik gelişimi süresince binlerce mühendis, tekniker ve uzmana iş olanağı sağladı. Kurulu rüzgar enerjileri gücümüz 2021 Mart ayı rakamlarına göre 9.3GW’a ulaşırken bunun %20’is İzmir ili sınırları içinde olduğundan dolayı şehrimize “Rüzgarlı Şehir” unvanını kazandırdı. Türkiye, şimdi 2023’te 12GW’lık bir rüzgar enerji kapasitesine ulaşmayı hedefliyor ve sektörün yatırım planlarına baktığımızda bu rakamı geçme ihtimalinin bile olduğu görünüyor.

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, 2014 yılından itibaren yüksek lisans öğrencilerine Enerji Mühendisliği Yüksek Lisans programı çerçevesinde rüzgar enerjisi dersleri sunuyor. Dersleri, konu üzerinde 20 senedir çalışan ve rüzgar sektöründe de tanınan Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Dr. Ferhat Bingöl veriyor. Dr. Bingöl ile Türkiye’de ve dünyada rüzgar enerjilerinin durumu ve rüzgar enerjileri eğitiminin kazandırdıkları üzerine konuştuk.

Rüzgar Enerjileri sektörünü Türkiye ve Dünya geneli için değerlendirebilir misiniz?

Yenilenebilir enerjiler tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de enerji havuzuna eklenerek kazandırdığı çeşitlilik sayesinde enerji güvenliğinin sağlanmasında öne çıkan bu sebeple de tüm paydaşlarca desteklenen, hızlı büyüyen bir sektör. Rüzgar enerjileri yine dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bu gelişmenin tam merkezinde yer alıyor. Dünyadaki büyüme önce Avrupa, sonra ABD ve Çin’in son yıllarda koyduğu hedefler yüzünden duraksamak bir yana, büyük bir ivme kazanmış durumda. Türkiye, 20 sene önce rüzgar enerjisinin geleceği görmüş ve emek sarf etmiş şirketlerin, yatırımcıların, akademisyenlerin sayesinde bu konuda geride kalmamayı başarmış bir ülke. Özellikle 2006 yılında çıkan yönetmeliğimiz sayesinde sektör hızlı gelişti şu an AB içinde ve aday ülkeler arasında 4ncü büyük kurulu güce sahibiz. Ayrıca, başarılı kapasite faktörleriyle işleyen tesislerimiz çoğunlukta, yani bu işimizi sadece yapmakla kalmayıp “iyi” yaptığımızın da bir göstergesi.

Peki, İzmir için durum nedir?

İzmir ise bu konunun Türkiye başkenti gibi. Zaten “Rüzgarlı Şehir” unvanını alalı çok oldu. Öncelikle, kurulumun %20’si İzmir il sınırları içinde ve dikkatinizi çekerim, bu 81 ile sahip bir ülkenin tek bir iline düşen oran. Bu sebeple İzmir haklı bir gurur yaşıyor. İzmir’de rüzgar enerjileri konusunda büyüme devam edecek, bunu görebiliyoruz. Büyüme sadece kurulan yeni rüzgar tarlaları olarak algılanmasın, İzmir Kalkınma Ajansı’nın “Rüzgar Enerjisi Ekosistem Haritası” başlıklı raporunu incelerseniz, İzmir neredeyse bir rüzgar türbinin her parçasını üretebilecek fabrikalara da ev sahipliği yapıyor; kanat, jeneratör, kule gibi ana aksamlar dışında gerekli tüm makine elemanlarını üretebilecek bir altyapı İzmir’de var. Bu ekosistem Türkiye’nin dört bir yanından yatırımcı, uzman, mühendisi de İzmir’e çekiyor. Benim de 2014 yılında ülkeme kesin dönüş yapmak istediğimde aklımdaki tek tercih bu sebeplerle İzmir idi. Yaklaşık 7 yıl sonra açıkça görebiliyorum ki, çok doğru bir karar vermişim.

İYTE’de rüzgar enerjileri konusunda yapılan eğitim ve araştırmalar hakkında bilgi verebilir misiniz?

İYTE’de rüzgar enerjileri konusunda çalışmalar 2000’li yılların başına kadar dayanıyor. Biliyorsunuz, üniversite sınırlarımız içinde bizim de ortağı olduğumuz 15MW kapasiteli bir rüzgar tarları var (URLA RES). Bu tesisin kurulumu sırasında İYTE projeyi desteklemiş bir üniversite. Dikkatinizi çekerim bu tarih henüz rüzgar yönetmeliğinin dahi çıkmadığı yıllar. Tabii, tesisin kurulumu ve işletmeyi geçmesi 2013 senesini buluyor çünkü belirli prosedürlerin oturtulması gerekli idi.

Rüzgar konusunda İYTE’deki çalışmalar benim ülkeye geri dönmem ile tekrar başladı. Ben rüzgar enerjileri meteorolojisi konusunda geldiğimden beri 4 AB projesinde proje yöneticisi olarak tamamladım. Bu zaman zarfında diğer bölümlerden yani farklı disiplinlerden de öğretim üyelerimiz rüzgar enerjileri konusunda projeler yürütmeye başladılar. Şu an İYTE, çoklu-bilimsel temellere dayalı rüzgar enerjileri konusunda her konuda araştırma yapabilecek kapasitede bir üniversite. Böyle bir akademik ekosistemin olması da hem başarılı öğrencilerimizi üniversitemize çekiyor hem de akademisyenler ve mezunlar olarak sektörün ilgisini çekiyoruz.

Öğrencilere İYTE’de sunduğunuz dersler ve olanaklar nelerdir?

Enerji Yüksek Lisans programı içinde, 4 adet dersimiz var. Bunlar zorunlu olan ENE510 – Rüzgar Enerjilerinin Temelleri dersi ile başlıyor. Daha sonra ENE511 – Rüzgar Enerjileri Meteorolojisi dersini almalarını tavsiye ediyoruz. Aerodinamik tasarım konusunda ENE512 – Rüzgar Türbinleri Aerodinamiği -I dersi müfredatımızda var. Bu dersten sonra sadece doktora öğrencilerine özel ENE513 – Rüzgar Türbinleri Aerodinamiği -II dersi mevcut. Bu dersleri ben veriyorum, ama rüzgar enerjileri mühendisi olmak isteyen bir öğrenci için İYTE’de birçok destekleyici ders de var. Bunlar Şehir Bölge Planlama, Çevre, İnşaat, Makine ve Malzeme bölümlerimizden alınabiliyor.

Yüksek lisans programında genelde ENE510 dersimi alıp, kariyerini bu yönde geliştirmeye karar veren öğrenciler benimle bağlantı kurup birlikte tez çalışma yapmak istediklerini söylüyorlar. Takdir edersiniz ki, tüm ilgili öğrencilerle tez yazmak mümkün değil. Tez çalışması bölümümüzde muhakkak bir akademik yayına dönüşecek ve tez öğrencisine sektörde yüksek kabiliyet sağlayacak bir çalışma olmak zorunda. Bu sebeple, öğrenciyle 1-e-1 eğitim dediğim, gerektiğinde birlikte oturup kod yazmaya kadar giden bir yöntemim var. Ben gereksinimi böyle görüyorum ve bu sebeple yüzde 100 zaman ayırabileceğim kadar öğrenciyi ilgili öğrenciler arasından seçiyorum. Zaten, ENE510 dersinde öğrenciler kendini belli ediyor.

Ayrıca, her öğrenciyi gördüğüm yetenekleri çerçevesinde doğru bir alt başlığa da yönlendirmeye çalışıyorum. Lisans eğitimlerinde edindikleri deneyimi de böylelikle rüzgar enerjilerine aktarmış oluyoruz. Ama bir alt başlık seçmek zorunlu, çünkü benim görüşüme göre uzmanlaşmak sizi başarıya götürüyor. Yani, genel resmi bildiğiniz kadar, özel bir konu da uzmanım diyebilmeniz lazım. Öğrencilere, yürüttüğüm AB projelerinde görev veriyorum, bu sayede tezleriyle bağlantılı çok uluslu çalışmalarda araştırma yapma ve mutlak bir sonuç elde etme deneyimi ve bunu hem İngilizce hem Türkçe ifade edebilme yeteneği kazanıyorlar. Tez bittiğinde, öğrenci sektörde pozitif bir üstünlüğe sahip bir yetenek ve kuvvetli bir genel bilgi ile mezun oluyor. Tez çalışması ve yapılan yayınlarda bir nevi bu yetkinliğin kazanıldığını kanıtları oluyor.

Rüzgar enerjileri sektörünün çok fazla sayıda yetişmiş, nitelikli elemana ihtiyacı var ve gerekli özelliklerle donatılmış olarak iş ararsanız işsiz kalmanız mümkün değil. Şu ana kadar 7 öğrenci ile tez çalışması tamamladım, 4 tez çalışması da devam ediyor. Tez çalışmasını birlikte tamamladığımız ve işsiz olan öğrencim yok.  Bu benim çabalarımdan öte öğrencilerimin rüzgar enerji başlığına olan ilgileri ve çok çalışmalarıyla alakalı. Bir işi sevdiğiniz zaman çalışmak, öğrenmek de eğlenceye dönüşüyor. Tabii, bazı tez çalışmasına başladığım ve rüzgar enerjilerinin kendilerine göre olmadığını düşünerek başka enerji dallarına geçen, başarılı olan öğrencilerim de var. Sanırım, sevdiğiniz dalda uzmanlaşmak burada en önemli mesaj.